پرخاشگری کودکان 1
شاید برای شما هم این اتفاق افتاده باشد.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در وسط یک مرکز خرید کودک شما چیزی میبیند( میتواند خوراکی مورد علاقه، اسباب بازی مورد علاقه یا لباسی باشد که دوست دارد) و همان لحظه آن را می خواهد اما شما بنا به دلایل خود، با خواسته ی کودکتان مخالفت می کنید.
چه اتفاقی می افتد؟
کودک شما قشقرق به پا میکند، خودش را روی زمین می اندازد، گریه میکند، داد میزند، نق میزند، ممکن است وسیله ای را پرتاب کند و… . هرکاری که از دستش برمی آید را انجام میدهد تا به خواسته ایی که دارد برسد.
خشم وپرخاشگری
میخواهیم در مورد یکی از هیجانات مهم انسان ها صحبت کنیم، هیجانی که کاملا طبیعی است، هر انسانی آن را در طول زندگی بارها تجربه میکند و در مقابل رفتار های متفاوتی از خود بروز میدهد. هیجان مورد نظر اسمش هست “خشم” و ما برای اینکه بتوانیم به درستی با این هیجان روبرو شویم و کنترل کنیم نیاز داریم که بدانیم چیست؟ جناز چه جنسی است؟ چه مواقعی در ما به وجود می آید؟ چه اتفاقاتی در ما رقم میزند؟ و وقتی به وجود می آید ما چه رفتارهایی از خودمان بروز میدهیم؟ و در یک کلام لازمه که بشناسیمش.
خشم یک نوع هیجان و احساس درونی و کاملا طبیعی است که در واکنش به یک ناکامی یا آزار ایجاد میشود و بدن،ذهن و رفتار ما رو تحت تاثیر قرار میدهد.
با توجه به این تعریف متوجه شدیم که خشمگین شدن چیز بدی نیست و ما وقتی خشمگین میشویم نباید ناراحت یا عذاب وجدان بگیریم و خود را سرزنش کنیم چون نشانه ایی از عملکرد درست سیستم روانشناختی ماست
مثل صدای موتور که نشان دهنده ی عملکرد درست ماشین است.
چیزی که ما باید برای آن ناراحت شویم نحوه ی بروز خشم به روش غیراستاندارد است.
گفتیم خشم در واکنش به ناکامی ایجاد میشود، ناکامی یعنی آن چیزی که میخواهم را نمی بینم و آن چیزی را که میبینم نمی خواهم در نتیجه عصبی و خشمگین میشویم.
مثلا کودکی که به توجه والدینش نیاز دارد و زمانی که والدین به او بی توجهی یا کم توجهی کنند، عصبی و خشمگین می شود.
حال به انواع رفتارهایی میپردازیم که در هنگام خشمگین شدن از خود بروز میدهیم
1) روش قاطعانه:
در این روش فرد، احساسات، انتظارات و خشم خود را به درستی، قاطعانه و منصفانه بیان میکند چون از بیان احساس واقعس خود ترسی ندارد و نه یه خودش آسیبی وارد میکند نه به دیگران
2) روش پرخاشگرانه:
رفتارهایی که فرد در این روش از خود بروز میدهد عبارتند از: فحش دادن، مسخره کردن، توهین کردن، بی احترامی کردن و زیر سوال بردن ارزش ها و توانمندی های طرف مقابل؛ این رفتارها هم به خود شخص و هم به طرف مقابل آسیب وارد میکند.
چند وقت پیش در جمعی بودم که پسربچه ایی بستنی میخواست و مادر باتوجه به شرایطی که وجود داشت نمیتوانست به خواسته ی فرزندش جواب دهد و پسر بچه شروع کرد به گریه کردن و نق زدن، مادر برای ساکت کردن کودک اورا محکم کنار خود نشاند و کودک هم چنان مشتی به سینه ی مادر زد تا تلافی کند.
در این داستان من هیچکس را مقصر نمی دانم، چون اعتقاد دارم این مشکلات فقط به خاطر عدم آگاهی و انجام دادن راحت ترین رفتار ها که هیچ انرژی از مغز نمی گیرند به وجود می آید.
3) رفتار های منفعلانه:
فرد رفتارهایی مثل لجبازی کردن، سکوت کردن، غیبت کردن ، نیش و کنایه، قهر کردن، زیر آب زنی و احساس گناه کردن را از خود بروز میدهد که به مراتب از رفتارهای پرخاشگرانه آسیب زا تره و طرف مقابل به اشتباه خود پی نمی برد.
خب تا اینجا ما در مورد خشم گفتیم که یک احساس و هیجان طبیعیه و پرخاشگری نوعی رفتاره که ما در جواب به احساس خشم از خود بروز میدهیم.
گفتیم خشم، زمانی احساس میشود که ما ناکامی را تجربه کنیم و ناکامی یعنی چیزی که الان میخوام ولی ندارم.
الان توجه میخوام ولی ندارم؛
الان رعایت نظم میخوام ولی نمیبینم؛
الان حرف شنوی میخوام ولی نیست؛
الان بستنی میخوام ولی نمی خرند.
چرایی مهم
زمانی که بتوانیم با ماهیت خشم و رفتارهای پرخاشگرانه آشنا شویم؛
- دیگر به خاطر خشمگین شدن خودمان، احساس گناه و عذاب وجدان نمیگیریم و به جای آن متمرکز میشویم بر اینکه موقع خشمگین شدن چه رفتاری از خود بروز میدهیم و آیا نوع رفتار ما به خودم و دیگران آسیب میزند؟
- اگر کودکم رفتار پرخاشگرانه ایی از خود نشان داد، به جای اینکه او را تنبیه کنم، خود خوری کنم یا سرزنشش کنم سعی میکنم بیشتر درکش کنم و کمکش کنم تا خواسته ایی که دارد را به درستی پیدا کند و به آن پاسخ دهد
- در نتیجه میتوانم یک رابطه ی امن با کودک خود شکل دهم و از لحظه هایی که میتوانیم با هم خوش بگذرانیم بیشتر لذت ببرم.
کودکان پرخاشگری را از کجا یاد میگیرند؟
در این قسمت سعی داریم در مورد دو راهی که کودکان از طریق آن رفتار پرخاشگرانه را یاد میگیرند بیان کنیم.
1) مشاهده ی والدین:
والدین به عنوان اولین الگوی رفتاری کودک، هر رفتاری که انجام دهند، توسط کودک ضبط شده و در خزانه رفتاری نگه داری میشود و در موقعیت مناسب توسط کودک اجرا میشود.
کودکی را در نظر بگیرید که با شوق و ذوق فراوان نقاشی بر دیوار اتاقش کشیده است و والدین خود را صدا میزند تا شاهکار هنری خود را نشانشان دهد. به نظر شما اکثر والدین در این شرایط چه رفتاری را از خود بروز میدهند؟ دعوا میکنند، تنبیه می کنند، کتک میزنند و هر عمل پرخاشگرانه ایی از خود نشان می دهند که کودک یاد بگیرد این کار اشتباه است.
حال کودک ممکن است در شرایط و موقعیتی دیگر این رفتار پرخاشگرانه را با خواهر، برادر یا دوست خود انجام دهد.
2) مشاهده همسالان:
گاهی کودکان رفتار کودکی همسن و سال خود را میبینند که با پرخاشگری به خواسته ایی که داشته رسیده، در نتیجه او هم این رفتار را از خود نشان میدهد و وقتی که دید نتیجه داده، تکرار میکند.
پس به عنوان والدین باید به این نکته توجه کنیم که در مرحله اول خودمان با کودکمان چطور رفتار میکنیم و اطرافیان چه رفتارهایی میکنند که کودک ازآنها یاد میگیرد.
برای اینکه ما بتوانیم رفتار پرخاشگرانه کودک خود را کنترل کنیم نیاز داریم بدانیم کودک از چه مدل رفتار پرخاشگرانه ایی استفاده می کند.
پرخاشگری هدفمند:
کودک در این نوع رفتار، پرخاشگری میکند چون خواسته ایی دارد و می خواهد به آن برسد.
مثل کودکی که در وسط مرکز خرید قشقرق به پا میکند تا اسباب بازی که میخواهد را برایش بخرند.
پرخاشگری از سر ناتوانی:
گاهی کودک پرخاشگری میکند چون هیچ رفتار دیگری را بلد نیست و در خزانه رفتاری اش رفتار دیگری ندارد.
مثل کودکی که دوستش را میزند به خاطر اینکه مداد رنگی اش را برداشته و کودک بلد نیست به دوستش بگوید که دوست ندارد بدون اجازه به وسایلش دست نزند.
3) پرخاشگری ازروی عادت:
در این نوع از رفتار کودک پرخاشگری میکند چون یک رفتار دم دستی شده و هرچه که میخواهد را به راحتی با پرخاشگری به دست می آورد و فکر نمیکند که چه رفتاری باید انجام دهد.
مثل کودکی که به محض گرفتن اسباب بازی اش شروع به گریه کردن میکند و همین که دوباره اسباب بازی اش را گرفت آرام میشود.
سخن پایانی
در این مقاله سعی بر این بود تا تعریفی ازاحساس خشم و رفتار پرخاشگری، علت های خشمگین شدن و انواع رفتار پرخاشگرانه صحبت شود . در مقاله بعدی در مورد تاثیری که خشم بر بدن، فکر ورفتار ما میگذارد و راهکارهای مقابله با خشم کودک صحبت می کنیم.
از شما میخواهم به مدت یک هفته تمرکز خود را بر دو مورد بگذارید:
- در چه مواقعی با کودک خود رفتار پرخاشگرانه دارید؟(تمرکز بر رفتار خود)
- رفتار پرخاشگرانه ایی که کودک از خود بروز میدهد بیشتر از کدام نوع رفتار است؟(هدفمند/عادت/ناتوانی)
دیدگاهتان را بنویسید